Krótka historia badań nad autyzmem...

... od Grunyi Sukharevej do Lorny Wing oraz współczesne kryteria diagnostyczne w ICD-11.

Autyzm, jako złożone zaburzenie neurozwojowe, jest przedmiotem badań od ponad wieku. Historia jego diagnozowania i rozumienia jest pełna przełomowych odkryć i postaci, które zmieniły sposób, w jaki patrzymy na spektrum autyzmu. Dziś chciałabym podzielić się z Wami fascynującymi faktami o dwóch kluczowych postaciach: Grunyi Sukharevej, pionierce z Rosji, oraz Lornie Wing, brytyjskiej psychiatrze, której badania zrewolucjonizowały współczesne postrzeganie autyzmu. Na końcu artykułu przybliżę także aktualne kryteria diagnostyczne z ICD-11 i ich różnice w stosunku do ICD-10.

Grunya Sukhareva: zapomniana pionierka

W 1925 roku Grunya Efimovna Sukhareva, rosyjska psychiatra dziecięca i neurolog, opublikowała szczegółowe obserwacje dotyczące grupy chłopców, u których zaobserwowała objawy przypominające współczesne kryteria diagnostyczne autyzmu. Opisała ich jako dzieci „schizoidalnych,” które miały trudności w interakcjach społecznych, były wyjątkowo wrażliwe sensorycznie i prezentowały sztywne wzorce zachowań. W późniejszych publikacjach zmieniła termin na „psychopatia autystyczna,” (W ówczesnym języku psychiatrii „psychopatia” oznaczała specyficzne cechy osobowości, a nie zaburzenia psychopatyczne w dzisiejszym znaczeniu)co podkreślało specyficzne trudności społeczno-komunikacyjne.

Wyjątkowym elementem jej pracy była uwaga poświęcona dziewczętom. Sukhareva dostrzegła różnice w ich prezentacji objawów, co było nowatorskie, zważywszy, że kryteria diagnostyczne były tworzone głównie na podstawie obserwacji chłopców. Niestety, jej prace, mimo że przetłumaczone na niemiecki w 1926 roku, przez lata pozostawały mało znane poza Związkiem Radzieckim, głównie z powodu barier językowych i geopolitycznych.

Lorna Wing: zmiana w podejściu do spektrum autyzmu

W latach 70. i 80. XX wieku brytyjska psychiatra, Lorna Wing, wprowadziła termin „spektrum autyzmu”. Wing, matka dziewczynki w spektrum, zauważyła, że różnorodność objawów autyzmu wykracza poza wąskie definicje przedstawione przez Leo Kannera w 1943 roku czy Hansa Aspergera w 1944 roku. Wraz z Judith Gould opracowała pojęcie „triady zaburzeń autystycznych,” obejmujące trudności w komunikacji, interakcjach społecznych oraz sztywne wzorce zachowań. Jej badania otworzyły drzwi do szerszego rozumienia autyzmu, uwzględniając jego różnorodne manifestacje.

Wing była także jedną z pierwszych badaczek, które zwróciły uwagę na niedodiagnozowanie dziewcząt i kobiet w spektrum. Dostrzegła, że dziewczynki często maskują swoje trudności, co utrudnia ich zidentyfikowanie. Jej prace zainspirowały zmiany w diagnostyce, a także rewizję kryteriów autyzmu w DSM-5 w 2013 roku, które zaczęły uwzględniać bardziej zróżnicowane objawy.

Aktualne kryteria diagnostyczne w ICD-11

W 2018 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła Międzynarodową Klasyfikację Chorób w wersji 11 (ICD-11), która znacząco zmieniła podejście do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD) w porównaniu z wcześniejszą wersją ICD-10.

Główne różnice między ICD-10 a ICD-11:

1. Jednolity termin „zaburzenia ze spektrum autyzmu”:ICD-11 zrezygnowało z oddzielnych kategorii diagnostycznych, takich jak autyzm dziecięcy, zespół Aspergera czy inne całościowe zaburzenia rozwojowe. Wszystkie zostały ujęte w jednym pojęciu: zaburzenia ze spektrum autyzmu.

2. Dwa podstawowe obszary diagnostyczne:

   Trudności w interakcjach społecznych i komunikacji.

   Sztywne, powtarzalne wzorce zachowań, aktywności i zainteresowań (w tym specyficzne reakcje sensoryczne).

   W ICD-10 kryteria obejmowały trzy obszary: interakcje społeczne, komunikację i zachowania, co nazywano triadą. ICD-11 łączy komunikację i interakcje społeczne w jeden wspólny obszar.

3. Uwzględnienie współwystępujących zaburzeń intelektualnych i językowych:

   ICD-11 pozwala na precyzyjne określenie, czy u osoby w spektrum autyzmu występują dodatkowe trudności intelektualne lub opóźnienia w rozwoju języka, co ma istotne znaczenie dla planowania wsparcia terapeutycznego.

4. Lepsze uwzględnienie różnorodności objawów: Podkreśla się, że objawy mogą różnić się w zależności od wieku, płci i zdolności adaptacyjnych danej osoby, co szczególnie dotyczy dziewcząt i kobiet, które często maskują swoje trudności.

   
   

Mam nadzieję, że ten wpis przybliżył Wam niezwykłą historię badań nad autyzmem oraz współczesne podejście diagnostyczne. Jeśli macie pytania lub refleksje, podzielcie się nimi w komentarzach!

Przypisy

1. Simmonds, C. G. E. Sukhareva's place in the history of autism research: Context, reception, translation. Te Herenga Waka—Victoria University of Wellington, 2019.

2. Silberman, S. Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności. Kraków: Copernicus Center Press, 2017.

3. Wing, L., Gould, J. „Severe impairments of social interaction and associated abnormalities in children: Epidemiology and classification.” Journal of Autism and Developmental Disorders, 1979.

4. World Health Organization. International Classification of Diseases, 11th Revision (ICD-11), Geneva, 2018.

5. Feinstein, A. A History of Autism: Conversations with the Pioneers. Oxford: Wiley-Blackwell, 2010.